Book Review: ΣΤΑΓΟΝΕΣ, της «ΦΥΣΤΙΚΙ ΠΟΥΚΥΛΑΕΙ», από εκδόσεις ΔΙΟΠΤΡΑ

(Της Γιώτας Βασιλείου)

«Στα δεκαπέντε σου χρόνια νομίζεις πως το κρεμμύδι έχει μόνο μία στρώση φύλλα.

Θα σου πάρει καιρό να το ξεφλουδίσεις. Και θα τρέξουν δάκρυα στην πορεία.

Μα μόνο έτσι θα μάθεις πως οι ψυχές των ανθρώπων είναι περίπλοκες και

δεν υπάρχουν απόλυτα χρώματα, ούτε  κατάμαυρο ούτε αγγελικά λευκό –

στις αποχρώσεις παίζουμε όλοι. Στα γκρι, στα ασημί, στα μολυβένια,

στα χρώματα της στάχτης, του καπνού και του σύννεφου.»

Η «Φυστίκι ΠουΚυλάει» αλλιώς γνωστή και ως «Στυφίκι», είναι ένα από τα πιο αγαπημένα ψευδώνυμα της σύγχρονης ελληνικής διαδικτυακής γραφής. Την παρακολουθώ χρόνια, και κάθε φορά με εκπλήσσει με αυτά που γράφει. Άλλοτε γελάω μέχρι δακρύων, άλλοτε κλαίω μέχρι σκασμού με τα κείμενά της. Έχει αυτό το σπάνιο χάρισμα – να σε αγγίζει βαθιά, χωρίς περιττούς θορύβους, να σε διαπερνάει μέχρι τα μύχια της ψυχής σου.

Γνωστή για τη λυρική της πρόζα, την αβίαστη τρυφερότητα και τη συναισθηματική ευφυΐα της γραφής της, έχει κατορθώσει να συνδέσει ένα ευρύτατο αναγνωστικό κοινό με ιστορίες καθημερινής τρέλας, που φλέγονται από εσωτερική ένταση. Το παρανόμι της είναι πια συνώνυμο πλέον της συγκίνησης, του γέλιου, της «σταλαγματιάς» που μαζεύει μέσα της ένα ολόκληρο «ποτάμι».

Πολύ σύντομα να σας πω ότι η ιστορία ξεκινά με την επιστροφή της Τζένης στο Αγρίνιο, για την κηδεία του πεθερού της, συνοδευόμενη από τα παιδιά της. Αυτό το γεγονός γίνεται η αφορμή για να ξεδιπλωθούν οι προσωπικές ιστορίες των μελών της οικογένειας, αποκαλύπτοντας μυστικά και συναισθήματα που είχαν παραμείνει, για καιρό, καλά κρυμμένα.

Διαβάζοντας το «Σταγόνες» και ούσα λάτρης της σημειολογίας, των συμβολισμών και των κρυμμένων νοημάτων, δεν μπόρεσα να μην παρατηρήσω πως το βιβλίο είναι γεμάτο από τέτοια… καλούδια. Κάθε φράση, κάθε αντικείμενο, κάθε χειρονομία, μοιάζει να κουβαλάει κάτι παραπάνω από την επιφάνειά του. Ένα βλέμμα που λέει όσα τα λόγια δεν μπορούν να εκφράσουν, ένα άγγιγμα που υπονοεί κάτι, μια σιωπή που ουρλιάζει πιο δυνατά από κάθε διάλογο. Δεν ξέρω αν το έκανε επίτηδες το Φυστίκι, αν ήθελε δηλαδή να παίξει το παιχνίδι του «κρυμμένου θησαυρού» με τους αναγνώστες της. Πάντως, αν δεν το ήθελε και απλώς έτυχε, έχω να πω πως… πέτυχε 100%. Κι εγώ –σαφώς και– πήρα το φτυάρι και έσκαψα. Και κάτω από κάθε στρώση λέξεων, βρήκα κάτι: έναν κόμπο στο λαιμό, ένα συναίσθημα, ένα γέλιο, ένα ερώτημα, μια εσωτερική πληγή που δεν λέει να κλείσει.

Μιλώντας για συμβολισμούς, ο πρώτος κιόλας είναι φανερός από το εξώφυλλο. Ο τίτλος. «Σταγόνες». Ο τίτλος λειτουργεί ως η ραχοκοκκαλιά του βιβλίου. Γιατί σταγόνες είναι τα ασήμαντα γεγονότα της ζωής που, όπως το νερό την πέτρα, διαβρώνουν σχέσεις, οι χειρονομίες φροντίδας, όπως ένα ποτήρι πορτοκαλάδα, μια σούπα, ένα γλυκό χαμόγελο αλλά και τα δάκρυα που δεν χύθηκαν, οι συγκρατημένες εντάσεις και σιωπές που έπνιξαν ουρλιαχτά. 

Το παιχνίδι με το τενεκεδάκι που συναντάμε στην αρχή του βιβλίου, ένας συμβολισμός για τη ζωή που κλοτσάμε μπροστά μας χωρίς να ξέρουμε πού θα καταλήξει. Και στο τέλος, το τενεκεδάκι που χάνεται, όπως και η ανεκπλήρωτη παιδική επιθυμία.

Δεκάδες τέτοιες μεταφορές συναντάμε στις «Σταγόνες». Και ίσως μια από τις πιο δυνατές είναι η στολή του Ερέν. Ένας υπέροχος συμβολισμός. Αντικείμενο θαυμασμού και λατρείας για κάποιους αλλά και φυλακή για τον ίδιο. Ενσαρκώνει την επιτυχία που δεν επέλεξε. Τα καλογυαλισμένα κουμπιά παίζουν εδώ το ρόλο της μάσκας της κοινωνικής αποδοχής.

Θεωρώ, – και αυτό το πιστεύω από τότε που πρωτοδιάβασα κείμενό της και όχι μόνο τώρα που διάβασα το βιβλίο – πως το δυνατότερο σημείο του Φυστικιού είναι οι μεταφορές της και η εικονοπλαστική της ικανότητα. Κάθε εικόνα που δημιουργεί με τις λέξεις ανοίγει παράθυρα προς την ψυχή του αναγνώστη της. Κι αυτό είναι αδιαμφισβήτητο!

Το βιβλίο δεν ακολουθεί γραμμική πλοκή, ούτε στοχεύει στην κορύφωση ή την κάθαρση. Αντίθετα, έχει τη μορφή ενός κυκλικού, αποσπασματικού ημερολογίου, όπου κάθε ενότητα φωτίζει διαφορετικές πλευρές της ανθρώπινης υπόστασης: Οικογένεια και πένθος, αγάπη και σεξουαλικότητα, εφηβεία και αυτοσυνείδηση, τραύμα και επιβίωση και τέλος φροντίδα και συγχώρεση.

Η πλοκή –όπου υπάρχει– λειτουργεί σαν ομφάλιος λώρος που ενώνει αόρατα τις ψυχές των χαρακτήρων και όχι τις πράξεις τους.

 Η ροή δεν είναι σταθερή – και πολύ σωστά. Ο ρυθμός αλλάζει με βάση την συναισθηματική ένταση κάθε φορά. Άλλοτε τα κεφάλαια κυλούν σαν νερό, άλλοτε πάλι οι λέξεις μοιάζουν να παγιδεύονται μέσα στο χαρτί. Αυτό μην το περάσετε για αδυναμία, δεν είναι · είναι συνειδητή τεχνική.

Αδυναμία κάποιος θα μπορούσε ίσως να χαρακτηρίσει την έλλειψη δράσης ή αφηγηματικής κλιμάκωσης και σίγουρα οι αναγνώστες που τα αναζητούν αυτά τα στοιχεία σε ένα βιβλίο, ίσως νιώσουν πως «δεν συμβαίνει τίποτα». Ωστόσο παιδιά, η ουσία εδώ δεν είναι το τι γίνεται αλλά το τι αισθάνεται κανείς!

Οι χαρακτήρες που έχει πλάσει το Φυστίκι είναι πολυδιάστατοι, πρισματικοί και απόλυτα ρεαλιστικοί. Πίσω από κάθε «σκληρό» υπάρχει μια καρδιά που δεν άντεξε άλλο, πίσω από κάθε «ήρωα» ένα τραύμα που έγινε περηφάνια. Η Τζένη, μια μητέρα που σπαράζει ανάμεσα στην παθητικότητα και την οργή. Προσπαθεί να είναι μάνα αλλά δεν έχει βρει ακόμη τον τρόπο. Όμως το προσπαθεί κι αυτό είναι από μόνο του αρκετό. Ο Αντώνης, ο ήρεμος, ο ρεαλιστής, ο ευγενής, που ό,τι δεν είπε ποτέ με λόγια, το έδειξε με πράξεις. Ο Ερέν, ο αγαπημένος μου, ο πιο ποιητικός απ’ όλους. Η επιτομή του τι σημαίνει να αγαπάς με ήθος κι ανιδιοτέλεια.  Και η Βαγγελιώ, η τερατώδης πεθερά που από στρίγκλα μετατράπηκε σε αρνάκι. Που η ζωή της έμαθε πώς να γίνει ο θεματοφύλακας της ανθρώπινης ευθραυστότητας. Ίσως η πιο ουσιαστική μεταμόρφωση σε όλο το βιβλίο. Κάθε χαρακτήρας παρουσιάζεται με ενσυναίσθηση, αποφεύγοντας τα στερεότυπα και τις απλοποιήσεις. 

Οι σχέσεις μεταξύ τους είναι περίπλοκες, γεμάτες αντιφάσεις και συναισθηματικές εντάσεις, που αντανακλούν την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης φύσης, όπως ακριβώς συμβαίνει και στην πραγματική ζωή. Οι διάλογοι μεταξύ τους είναι φυσικοί και αυθεντικοί, αποτυπώνοντας την καθημερινή γλώσσα και τις συναισθηματικές τους αποχρώσεις. Μέσα από τις συνομιλίες των χαρακτήρων, αποκαλύπτονται οι εσωτερικές τους συγκρούσεις και οι προσπάθειες για κατανόηση και συμφιλίωση.

Οι «Σταγόνες» του Φυστικιού δεν είναι απλώς μια συλλογή επεισοδίων από την ζωή μιας οικογένειας. Είναι μια χούφτα γεμάτη μικρές αλήθειες της ζωής. Ένα βιβλίο γλυκόπικρο, βαθιά ανθρώπινο, γενναιόδωρο και μεστό, που επιβραβεύει την παρατηρητικότητα και τιμά την απλότητα ως στάση ζωής.

Βρείτε το εδώ κι αφήστε τις «Σταγόνες» να σας δροσίσουν!

Καλές αναγνώσεις!