Book Review: SOFT EARTH, του ΣΩΤΗΡΗ ΚΑΤΣΙΜΙΧΑ, από εκδόσεις ΠΗΓΗ

 

(Της Γιώτας Βασιλείου)

Το Soft Earth του Σωτήρη Κατσιμίχα ανήκει στην κατηγορία των βιβλίων που δεν θέτουν απλά ερωτήματα αλλά σε αναγκάζουν να τα βιώσεις στο πετσί σου. Είναι μια εμπειρία ανάγνωσης που σε καλεί να αμφισβητήσεις όσα θεωρείς δεδομένα για τον άνθρωπο, τη συνείδηση και την ίδια την πραγματικότητα. Ο συγγραφέας, χωρίς να κρύβεται πίσω από το πρόσχημα της επιστημονικής φαντασίας, στήνει ένα φιλοσοφικό θρίλερ ιδεών, όπου ο έρωτας, η ηθική και η τεχνολογία συγκρούονται μέχρι τελικής πτώσης.

Στο επίκεντρο της ιστορίας βρίσκεται ο Εύπολις Στεφανόπουλος, ένας επιστήμονας και στοχαστής, που ζει σε μια Ελλάδα πενήντα χρόνια μετά και σε μια εποχή διαρκών πανδημιών, περιβαλλοντικής ασφυξίας και υπερεξάρτησης από την τεχνολογία. Η ζωή του ανατρέπεται όταν καλείται να συμμετάσχει σε ένα φιλόδοξο project. Η Soft Earth –όπως ονομάζεται το project–  είναι ένας εικονικός παράδεισος όπου οι άνθρωποι μπορούν να μεταφορτώσουν τη συνείδησή τους και να συνεχίσουν να υπάρχουν ως ψηφιακές οντότητες. Ένα φιλόδοξο πείραμα που υπόσχεται αθανασία – ή μήπως καταδίκη;

Ο Σωτήρης χειρίζεται την κεντρική ιδέα με συγκλονιστική ωριμότητα. Δεν τον ενδιαφέρει η τεχνολογία αυτή καθαυτή, αλλά η ηθική της αντανάκλαση θέτοντας καυτά ερωτήματα όπως:

•         Τι σημαίνει να ζεις χωρίς σώμα;
•         Μπορεί ένα τεχνητό ον να αποκτήσει συνείδηση;
•         Και, κυρίως, ποιο είναι το όριο ανάμεσα στο νόμιμο και το ηθικό;

Απαντήσεις δεν δίνονται, μόνο τροφή για σκέψη. Ο συγγραφέας τις τοποθετεί σε έναν σφιχτό ιστό διαλόγων, με τον θείο Ζήνωνα να λειτουργεί ως σύγχρονος Σωκράτης – καθρέφτης αλλά και αντίλογος του ήρωα. Οι συζητήσεις τους είναι ολοζώντανες, διαφωτιστικές χωρίς ίχνος διδακτισμού.

Για τη δομή του βιβλίου δεν έχω να πω και πολλά, είναι απλά άρτιο κατά τη γνώμη μου, με πολύ ωραίο ρυθμό και προσεγμένη κλιμάκωση. Η αφήγηση κυλάει ρέουσα, με ανατροπές, μυστήριο κι έναν υποδόριο λυρισμό. Ο Εύπολις, αντιήρωας και καθρέφτης της εποχής, εξελίσσεται μέσα από τον πόνο και τις απώλειες, μα τελικά φτάνει εκεί όπου συναντιούνται η επιστήμη, ο έρωτας και η πίστη – και κανείς δεν βγαίνει αλώβητος.

Από τις πρώτες σελίδες ο αναγνώστης εισέρχεται σε έναν κόσμο όπου ο φόβος έχει γίνει πολιτική και η επίπλαστη ζωή υπόσχεται σωτηρία. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, ο Εύπολις, παγιδευμένος ανάμεσα στη λογική και στο συναίσθημα, καλείται να πάρει αποφάσεις που θα καθορίσουν όχι μόνο το μέλλον του, αλλά και το μέλλον της ανθρωπότητας.  Αναφέρεται μάλιστα στη σελίδα 156:

«Δυστυχώς, αν δεν συμβεί το κακό, ο άνθρωπος δεν παίρνει μέτρα. Αλλά όταν συμβεί το κακό, τις περισσότερες φορές είναι αργά»

Αυτό το πολύ απλό αλλά συγχρόνως πικρό και σχεδόν μοιρολατρικό σχόλιο, συνοψίζει την πεμπτουσία του Soft Earth, τον φαύλο κύκλο της ύβρεως και της ανθρώπινης αυτοκαταστροφής.

Κι όμως, μέσα στο σκοτάδι, υπάρχει φως. Ο Σωτήρης καταφέρνει να εμφυσήσει συγκίνηση ακόμη και στις πιο ψυχρές, τεχνοκρατικές σκηνές. Σε ένα από τα πιο συγκλονιστικά σημεία του βιβλίου κατά τη γνώμη μου, δημιουργεί μια εικόνα, που προσωπικά με έκανε να ανατριχιάσω καθώς η φαντασία μου τη ζωντάνεψε μέσα στο μυαλό μου:

«Η μονάδα με τον εγκέφαλο έφτασε μπροστά από τον γυάλινο κύβο. Ένα ρομπότ τη σήκωσε και την απόθεσε αργά σε μια εσοχή, όπως η μάνα βάζει απαλά το βρέφος στο λίκνο»

Η εικόνα αυτή, σχεδόν ποιητική, λειτουργεί σαν σύμβολο· η τεχνολογία που μιμείται τον άνθρωπο. Και η μίμηση αυτή, γεμάτη –παραδόξως– τρυφερότητα, καθρεφτίζει την ελπίδα πως ακόμα και μέσα στα ηλεκτρονικά κυκλώματα μπορεί να χωρέσει κάποιου είδους ψυχή.

Για να κλείσω, το Soft Earth είναι ένα πολυεπίπεδο μυθιστόρημα που μιλά για την ανάγκη του ανθρώπου να ξεπεράσει τα όριά του και, ταυτόχρονα, για την τραγικότητα αυτής της ίδιας της ανάγκης. Και όπως ακριβώς στην αρχαία τραγωδία, ο ήρωας κατανοεί την ύβρη του όταν είναι ήδη αργά.

Αν λοιπόν αγαπάτε τα βιβλία που σας αφήνουν σιωπηλούς στο τέλος, με το βλέμμα να αιωρείται κάπου ανάμεσα στο τι διάβασα και τι είμαι, τότε αυτό το μυθιστόρημα είναι για εσάς. Ένα στοχαστικό και βαθιά ανθρώπινο έργο, που δεν υπόσχεται απαντήσεις, αλλά προσφέρει κάτι πολύ σημαντικότερο· ερωτήματα που μένουν.

Θα το βρείτε εδώ και καλή ανάγνωση!