Συνέντευξη: ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΠΟΜΟΝΗ: «Έχω βιώσει πολλά λευκά χαρτιά στη ζωή μου. Και δεν μετανιώνω για κανένα από αυτά.»

 Η Χριστίνα Πομόνη ξέρει καλά ότι η ζωή είναι γεμάτη αντιθέσεις. Το πρωί μπορεί να ισορροπεί νούμερα και οικονομικούς δείκτες, το βράδυ όμως αφήνεται στις λέξεις και τα μυστήρια της λογοτεχνικής –όπως την αποκαλεί η ίδια– γραφής. Οικονομολόγος στο βιογραφικό, συγγραφέας στην καρδιά, και δασκάλα δημιουργικής γραφής για όσους τολμούν να κοιτάξουν κατάματα το δικό τους λευκό χαρτί. Με την ίδια άνεση που εξηγεί έναν ισολογισμό, ξετυλίγει ιστορίες που ισορροπούν ανάμεσα στο φως και στο σκοτάδι, στη ρεαλιστική ματιά και στη φαντασία. Το καινούργιο της βιβλίο, Λευκό Χαρτί, έρχεται να αποδείξει ότι μερικές φορές το πιο δύσκολο βήμα είναι το πρώτο – εκείνο που αφήνει το μελάνι να στάξει πάνω στην άσπιλη σελίδα. Ζει στην Αθήνα με τον σκύλο και τον γάτο της, που συχνά διεκδικούν χώρο πάνω στο… λευκό χαρτί της.

(Συνέντευξη στη Γιώτα Βασιλείου)

Χριστίνα καταρχάς καλωσόρισες στα ΒΙΒΛΙΟγραφικά και καλοτάξιδο το νέο σου βιβλίο. Αρκετά χρόνια μετά το τελευταίο σου μυθιστόρημα, επιστρέφεις σε νέο εκδοτικό σπίτι με μια νουβέλα που κυριολεκτικά σπάει κόκκαλα. Τι σημαίνει Λευκό Χαρτί για εσένα, ευκαιρία ή φόβος;

Πολύ ωραία ερώτηση. Όπως πολλοί ήδη γνωρίζουν, έχω μάθει να επιβιώνω και να μάχομαι σε κάθε συνθήκη. Νομίζω ότι, ακόμα κι αν δυσκολεύομαι να γεμίσω το χαρτί μου, κάθε λέξη χτυπάει μέσα μου, δίνοντας μου τη δύναμη να συνεχίσω. Η νουβέλα  Λευκό Χαρτί  είναι η ευκαιρία να συστηθώ ξανά στο αναγνωστικό κοινό, βγάζοντας από μέσα μου εμένα.

Οι χαρακτήρες σου δείχνουν να κουβαλούν ασήκωτα προσωπικά βάρη αλλά και στιγμές ανείπωτης τρυφερότητας. Πώς ισορροπείς ανάμεσα στο σκοτάδι και στο φως όταν γράφεις;

Χμ... Ισορροπώ αφού πρώτα έχω πνιγεί στο σκοτάδι – σχεδόν ποτέ στο φως. Παρόλα αυτά, διαβάζοντας το πρωτόλειο κείμενο, νιώθω το βάρος των γραφόμενων - δυσφορώ ακόμα κι εγώ! - και το παίρνω από την αρχή. Άλλωστε, δεν είμαστε οι ίδιοι κάθε μέρα. Γι’ αυτό και η συγγραφή δεν είναι κάτι απλό. Απαιτεί ώρες σκέψης και αποτύπωσης στο χαρτί, δαμάζοντας τις εσωτερικές αγωνίες. Και κάπου εκεί, μπαίνουν οι σαρκαστικές, φωτεινές πινελιές.

...έχω μάθει να επιβιώνω και να μάχομαι σε κάθε συνθήκη.

Γνωρίζοντάς σε και προσωπικά αναγνωρίζω αρκετή Χριστίνα μέσα στη νουβέλα κι ας είναι άντρας ο ήρωάς σου. Τόσο που αν δεν έβλεπα το όνομά σου στο εξώφυλλο θα υποψιαζόμουν ότι το έχεις γράψει εσύ. Αυτή η, ας την πούμε κατάθεση ψυχής, έγινε εσκεμμένα ή προέκυψε κατά την γραφή;

Απολύτως εσκεμμένα. Το Λευκό Χαρτί, με αυτόν ακριβώς τον τίτλο, ξεκίνησε το 2013. Το πρώτο κεφάλαιο είναι αυτούσιο από τότε. Επομένως, πίσω από τα γραφόμενα, είναι η ψυχή μου και όσα κουβαλά εδώ και πολλά χρόνια. Ο Άλκης είναι το alter ego μου, ας τον πούμε έτσι. Και από όλους μου τους ήρωες, είναι αυτός που αγαπώ απόλυτα. Ήταν η ευκαιρία μου να αγαπήσω εμένα.

Αν και ολιγοσέλιδη η νουβέλα, γνωρίζω από πρώτο χέρι ότι σε δυσκόλεψε και σου πήρε χρόνο για να την ολοκληρώσεις. Θέλεις να μοιραστείς μαζί μας τι ήταν αυτό που σε βασάνισε στη συγγραφή της;

Ξέρεις, η αποδοχή των τραυμάτων σου είναι πολύ πιο δύσκολη από τις πληγές που σου δημιουργούν. Όταν βουτάς μέσα στην ψυχή σου, προσπαθώντας να κλείσεις λογαριασμούς, νιώθεις παράξενα, αμφιβάλλεις για το αν αξίζει τον κόπο να το περάσεις όλο αυτό. Τα βάζεις μαζί σου, λες γιατί τώρα εγώ να μπω σε τέτοια διαδικασία; Μια πληγή που δεν αιμορραγεί πια, δεν την ξύνεις. Αποστασιοποιείσαι για λίγο και έπειτα βουτάς ξανά. Κάθε βουτιά είναι και πιο βαθιά και οι ανάσες στερεύουν. Αλλά, η ψυχή -  τουλάχιστον η δική μου για να μην γενικολογώ – ούρλιαζε να τη γιατρέψω. Έχω κάνει βήματα. Έχω μάθει να ζω με τη συνειδητοποίηση του τι έχει συμβεί, ακόμα κι όταν δεν αντέχω να προχωρήσω. 

Η αποδοχή των τραυμάτων σου είναι πολύ πιο δύσκολη από τις πληγές που σου δημιουργούν. 

Αν μπορούσες να συναντήσεις τον Άλκη μια δεκαετία αργότερα από την στιγμή που εκτυλίσσεται η ιστορία, πως φαντάζεσαι ότι τον έβλεπες; Και ποιο θα ήταν το πρώτο πράγμα που θα τον ρωτούσες;

Δεν έχω ιδέα. Νομίζω ότι θα τον έπαιρνα μια αγκαλιά. Χωρίς να ρωτήσω τίποτε. Είναι τόσο ευάλωτος, που το μόνο που τον ηρεμεί είναι η αγκαλιά. Μέσα του θα κουβαλά πάντα όσα τον καθόρισαν σαν άνθρωπο. Άλλωστε, το είδαμε και στη νουβέλα, στην τελευταία πρόταση.

Αν έπρεπε να περιγράψεις το Λευκό Χαρτί με τρεις λέξεις, ποιες θα διάλεγες;

Ευαλωτότητα, αγωνία, εξιλέωση

Τι θα ήθελες να κρατήσει μαζί του ο αναγνώστης κλείνοντας το βιβλίο;

Να βρει μέσα του τον δικό του Άλκη. Όλοι κουβαλάμε τραύματα, ενοχές, λάθος επιλογές, την τάση να τα ρίχνουμε στους άλλους όταν οι φαινομενικά δικές μας αποφάσεις μας πονούν. Ακόμα κι αν το ταξίδι φαίνεται δύσκολο, φτάνοντας στο τέλος έχεις αλλάξει, έχεις γεμίσει τα κομμάτια που σου έλειπαν όσο κρυβόσουν πίσω από την πόρτα, κρυφοκοιτάζοντας τη ζωή σου.

Τι σημαίνει για σένα η συγγραφή σήμερα και πώς σε έχει αλλάξει μέσα στα χρόνια;

Η συγγραφή μπήκε στη ζωή μου πολύ νωρίς. Σήμερα, διαβάζοντας όλα όσα έχω γράψει, βλέπω την πορεία ως άνθρωπος, τις αλλαγές, τις ανάγκες, τη δικαίωση.

Χριστίνα, πώς αντιμετωπίζεις το λευκό χαρτί στην πράξη; Στην πραγματική ζωή εννοώ.

Ως νέα αρχή. Έχω βιώσει πολλά λευκά χαρτιά στη ζωή μου. Και δεν μετανιώνω για κανένα από αυτά. Με έκαναν το χαρτί που είμαι σήμερα.

Έχεις κάποια αγαπημένη στιγμή μέσα στη συγγραφική διαδικασία – την αρχική σύλληψη της ιδέας, το brainstrorming, την καθημερινή διαδικασία της γραφής ή την ολοκλήρωση του βιβλίου;

Τη διαδικασία. Ξεκάθαρα. Και φυσικά, όσο φτάνω προς το τέλος, τόσο ενθουσιάζομαι. Και κάποιες φορές, βιάζομαι τόσο να ολοκληρωθεί το βιβλίο, που το τέλος είναι απότομο. Λείπουν οι γέφυρες, όπως λέγαμε και στα μαθήματα.

Έστω ότι φτάνεις σε κάποιο συγγραφικό αδιέξοδο. Τι κάνεις για να το ξεπεράσεις;

Κοιτάζω την οθόνη και γράφω λέξεις. Διαβάζω και σημειώνω λέξεις, προτάσεις, παραγράφους που με αγγίζουν, που αποτυπώνουν όσα νιώθω ή πιστεύω για όσα περιγράφονται. Και κάποια στιγμή, ο τοίχος γκρεμίζεται. Πιστεύω ότι αυτό που λέμε έμπνευση είναι, απλώς, πράγματα που ζουν μέσα μας, που μας έχουν απασχολήσει και που, απλώς, έρχεται η ώρα τους να μιλήσουν.

Ξέρεις, διαβάζοντας τη νουβέλα σου, δεν μπόρεσα να μην διακρίνω τις πολλές και διαφορετικές τεχνικές που χρησιμοποιείς. Θέλω να σε ρωτήσω λοιπόν, ως δασκάλα δημιουργικής γραφής που είσαι, θεωρείς ότι θα υπήρχε κάποιο μάθημα ή άσκηση δημιουργικής γραφής που θα ταίριαζε ιδανικά με το πνεύμα του βιβλίου σου;

Θα έλεγα η ροή συνείδησης. Γι’ αυτό άλλωστε κάποια κομμάτια είναι γραμμένα χωρίς τελεία και όμως βγάζουν το συναίσθημα που ένιωθα καθώς τα έγραφα. Άλλωστε, το είδωλό μου είναι η Βιρτζίνια Γουλφ.

Ήδη σκέφτεσαι ή δουλεύεις το επόμενο βιβλίο ή θέλεις πρώτα να ανασάνεις από το Λευκό Χαρτί;

Ολοκληρώνω ένα αστυνομικό νουάρ, και είμαι στη μέση μιας δεύτερης νουβέλας. Όσο γράφω, θέλω να γράφω. Και επιτέλους, πειθαρχώ!

Πώς απαντάς σε όσους υποστηρίζουν ότι η δημιουργική γραφή δεν διδάσκεται; Ποιο θεωρείς ότι είναι το πραγματικό διακύβευμα της διδασκαλίας της;

Θα ήθελα να διευκρινίσω κάτι ακόμα: πολλοί άνθρωποι θεωρούν ότι η δημιουργική – λογοτεχνική – γραφή δεν διδάσκεται. Συμφωνώ. Η δημιουργική – λογοτεχνική – γραφή απαιτεί πρωτίστως την ικανότητα κάποιος να βάζει τις σκέψεις του σε σειρά και να τις εμπλουτίζει με ισχυρά ρήματα και όμορφες λέξεις. Όμως, το σημαντικότερο που διδάσκεται και εκεί εστιάζω ως δασκάλα – όπως σας αρέσει να με αποκαλείτε – είναι η αγάπη για το γράψιμο, η ενθάρρυνση για το γράψιμο, τα παραδείγματα του πώς ένα κείμενο θα μπορούσε να είναι καλύτερο, η ενασχόληση με τον κάθε «μαθητή» ξεχωριστά, η βελτίωση μέσα από το γράψιμο ως συγγραφέα, αλλά πρωτίστως ως άνθρωπο. Οι θεωρίες υπάρχουν παντού διαθέσιμες. Η ενθάρρυνση και η καθοδήγηση είναι που διδάσκεται, που εμπνέεται.

Και πριν κλείσουμε, μια προσωπική απορία που δεν έχει τύχει να σε ρωτήσω ποτέ. Επαγγελματικά έχεις πορεία στα οικονομικά, ενώ παράλληλα υπηρετείς και τη δημιουργική γραφή. Πώς καταφέρνεις να συνδυάζεις δύο τόσο διαφορετικούς κόσμους; Συγκρούονται ή τελικά αλληλοσυμπληρώνονται;

Τα οικονομικά είναι τεχνοκρατική επιστήμη που απαιτεί πειθαρχία, αλλά και δημιουργικότητα. Το πώς θα φτιάξεις μία μακροεντολή σε ένα excel είναι κάτι δημιουργικό διότι παίρνεις διάφορα δεδομένα και προσπαθείς να τα συνδυάσεις ώστε να βγει ένα λογικό αποτέλεσμα. Το ίδιο συμβαίνει και στη δημιουργική – λογοτεχνική – γραφή. Άλλωστε, πολλές μελέτες αναφέρουν σαφή σύνδεση μεταξύ των εγκεφάλων συγγραφέων, μουσικών, μαθηματικών, και αθλητών. Σκεφτείτε τον Ιάννη Ξενάκη που έγραφε μουσική συνδυάζοντας τα μαθηματικά με τη φυσική και την αρχιτεκτονική.

Χριστίνα σε ευχαριστούμε πολύ για τον χρόνο που μας διέθεσες. Καλοτάξιδο το βιβλίο. Εύχομαι ολόψυχα να αγαπηθεί πολύ!

Κι εγώ ευχαριστώ για την ευκαιρία να ακουστώ.

Αναζητήστε το Λευκό Χαρτί της Χριστίνας εδώ.

Με την Χριστίνα Πομόνη στο περίπτερο των εκδόσεων Συρτάρι στο 53 Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως.