Book Review: ΟΥΝΤΟ, της ΕΛΕΝΑΣ ΧΟΥΣΝΗ, από εκδόσεις ΚΥΦΑΝΤΑ

(Της Γιώτας Βασιλείου)

Τέσσερις λέξεις για αρχή: μνήμη, σώμα, όνομα, ευθύνη. Στο Ούντο η Έλενα Χουσνή στήνει ένα τριπλό αναλόγιο πένθους και αυτογνωσίας. Τρεις νουβέλες που διαβάζονται ξεχωριστά, αλλά συνομιλούν διαρκώς η μία με την άλλη, υφαίνοντας ένα ενιαίο αφήγημα για την απώλεια και το χρέος μας απέναντι στις άγραφες ζωές.

Κεντρικό ντουέτο αποτελούν ο Ούντο και ο Αμφίβιος. Ο ένας, που θέλει να ακυρώσει τη ζωή του, να την κάνει undo, ο άλλος, ιατροδικαστής στη Θεσσαλονίκη, που στέκεται πλάι στα αζήτητα σώματα και τους χαρίζει ένα είδος παρηγορίας. Δεν είναι τυχαίο ότι βαφτίζουν ο ένας τον άλλο∙ η ονοματοδοσία εδώ λειτουργεί ως πράξη ευθύνης, μια μυστική συμφωνία συνενοχής αλλά και λύτρωσης.

Undo / Ούντο – ένα όνομα-πληγή

Η σημειολογία του τίτλου είναι καθοριστική. Το «Ούντο» προέρχεται από το αγγλικό Undo· ένα παιδικό λάθος στην προφορά που μετατρέπεται σε ενήλικη εμμονή: να γυρίσει πίσω ο χρόνος, να αναιρεθεί το κακό. Το όνομα γίνεται πληγή, αλλά και η μόνη πιθανότητα επανόρθωσης.

Ρούχα = φωνές = βίωμα

Το πιο δυνατό μοτίβο του βιβλίου είναι τα ρούχα. Σε ένα δωμάτιο νεκρής γυναίκας, ο Αμφίβιος αγγίζει φορέματα και παλτά και ακούει τις φωνές όσων τα φόρεσαν. Τα ρούχα λειτουργούν ως φορείς μνήμης, μικρές ηχητικές εγκαταστάσεις πένθους.
Η Χουσνή γράφει σχεδόν σαν να κρατά καταγραφές ένδυσης, όπου το ντύσιμο γίνεται χορογραφία ταυτότητας – από τάξη και φύλο μέχρι επιθυμία και ενοχή. Έτσι, το ρούχο παύει να είναι απλό αξεσουάρ: γίνεται αρχείο. Και μαζί με τα ρούχα, μικρά αντικείμενα –ένας σταυρός, μια φωτογραφία– μετατρέπονται σε μάρτυρες άγραφων βίων, διεκδικώντας τη θέση τους στη μνήμη.

Η δεύτερη νουβέλα πλαισιώνεται από πένθιμα ένθετα που λειτουργούν σαν χορικό. Δεν είναι στολίδι· είναι ρυθμιστής αναπνοής. Ανάμεσα σε σελίδες όπου το πένθος μένει άναρθρο, τα ένθετα επιβάλλουν ρυθμό και μέτρο, θυμίζοντας ότι κάθε ιδιωτικός πόνος είναι και μέρος μιας συλλογικής εμπειρίας.

Η γλώσσα είναι ασθματική, μακροπερίοδος, με ηχητικές εκρήξεις – το «γκντουπ», ο βόμβος των δεκαεφτά λαμπών νέον. Δεν περιγράφει απλώς το πένθος· το ενσαρκώνει. Ο αναγνώστης αναγκάζεται να αναπνεύσει μαζί με τον ρυθμό του κειμένου, να βιώσει την απώλεια σωματικά.

Για μένα, το Ούντο είναι μια καλοζυγισμένη σύνθεση για την ευθύνη, το όνομα και τις σιωπές που στοιχειώνουν τις πόλεις και τα δωμάτια. Η Χουσνή δεν παραδίδει απλώς ιστορίες∙ προσφέρει τελετές ακρόασης: από το undo μιας εφηβικής ύβρεως έως την εργώδη προσπάθεια ενός ιατροδικαστή να κρατήσει όρθιο τον κόσμο του μέσω της ονοματοδοσίας.

Το Ούντο μας θυμίζει πως τίποτα δεν ξεγράφεται στ’ αλήθεια. Ακόμη κι όταν νομίζουμε ότι μπορούμε να κάνουμε undo, οι φωνές των πραγμάτων, των σωμάτων, των σιωπών επιμένουν. Και αυτό είναι τελικά η ευθύνη της μνήμης. Να το διαβάσετε βεβαίως!

Θα το βρείτε εδώ.