Book Review: ΑΝ Η BEALE STREET ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ΜΙΛΗΣΕΙ, του JAMES BALDWIN, από Εκδόσεις ΠΟΛΙΣ

(Της Γιώτας Βασιλείου)

«Κάθε μαύρος στην Αμερική γεννήθηκε στην οδό Μπιλ. Η οδός Μπιλ είναι η κληρονομιά μας»

«Αν η Beale Street μπορούσε να μιλήσει», θα ήθελα να έχω τη ψυχή και το σθένος να ακούσω τι έχει να μου πει. Γιατί στο δρόμο αυτό έχει γραφτεί –με αίμα πολλές φορές- η ιστορία πολλών γενεών Αφροαμερικανών. 

Τοποθετημένη στο Χάρλεμ, μια γειτονιά άρρηκτα δεμένη με τους Αφροαμερικανούς, τη τζαζ μουσική και τα μπλουζ, μα και περιβόητη για τη φτώχια, την εγκληματικότητα, τη βία και τα ναρκωτικά, ο James Baldwin συνθέτει μια πανέμορφη και συγκινητική ιστορία αγάπης. Πρόκειται για μια διαφορετική ιστορία αγάπης. Μια ιστορία αγάπης η οποία αντί να χαρακτηρίζεται από μαγευτικά χρώματα,  ταξιδιάρικες μουσικές και νοσταλγικές εικόνες, ξεχειλίζει από μελαγχολία, αμφιβολία κι ανασφάλεια. Είναι μια ανθρωποκεντρική ιστορία για τη σχέση δυο νέων, που προσπαθούν να ανθίσουν μέσα από πολύ αντίξοες συνθήκες και με το ρατσισμό και τις φυλετικές διακρίσεις να δηλητηριάζουν τον αέρα γύρω τους. 

Η ιστορία παρακολουθεί από κοντά ένα δεκαεννιάχρονο κορίτσι και ένα εικοσιδιάχρονο αγόρι, την Τις και το Φόνι. Πολύ ερωτευμένοι οι δυο τους, ζουν στο Χάρλεμ στις αρχές της δεκαετίας του ‘70. Ο κόσμος τους γκρεμίζεται όταν ο Φόνι κατηγορείται αδίκως, για το βιασμό μιας γυναίκας και φυλακίζεται. Το χρώμα της επιδερμίδας του, τού στερεί το δικαίωμα σε μια δίκαιη αντιμετώπιση στη «λευκή» κοινωνία όπου ζει. Έξω από τους ψηλούς τοίχους της φυλακής, η Τις ανεβαίνει το δικό της Γολγοθά, ούσα σε ενδιαφέρουσα, προσπαθώντας, με σύμμαχο τις δυο τους οικογένειες, να βρει αποδείξεις για την αθωότητα του Φόνι και να τον βγάλει από τη φυλακή. 

«Ελπίζω να μην αναγκάστηκε ποτέ κανείς να κοιτάξει κάποιον που αγαπάει μέσα από ένα τζάμι».

Αν και γραμμένο το 1974, το μυθιστόρημα αυτό του James Baldwin, είναι απόλυτα διαχρονικό. Θα μπορούσε κάλλιστα να μιλάει για το σήμερα, αφού κοντά πέντε 10ετίες μετά, λίγα πράγματα έχουν αλλάξει ως προς την αντιμετώπιση των Μαύρων στην Αμερική, μια χώρα που έχει χτίσει τις βάσεις της πάνω στο μισανθρωπισμό, το ρατσισμό και τη μισαλλοδοξία. Είναι ένα από τα κορυφαία και πιο γνωστά έργα του συγγραφέα, μαζί με τα «Δεν είμαι ο νέγρος σου» και «Το κουαρτέτο του Χάρλεμ», τα οποία αναδεικνύουν με τον πιο γλαφυρό τρόπο την πολυσύνθετη πραγματικότητα των μειονοτήτων στις Ηνωμένες Πολιτείες, συμβάλλοντας δυναμικά στη διεκδίκηση των καταπιεσμένων δικαιωμάτων τους.

[…]  «Δεν ήταν ο αράπης κανενός. Και αυτό είναι έγκλημα σε αυτή τη γαμημένη , ελεύθερη χώρα. Έχεις το καθήκον να είσαι ο αράπης κάποιου. Αν δεν είσαι ο αράπης κανενός, είσαι κακός αράπης» […]

Η γραφή του Baldwin διακρίνεται από έναν υπέροχο λυρισμό και «ζωγραφίζει» για τον αναγνώστη του εικόνες απαράμιλλης ομορφιάς. Η πλοκή ξεδιπλώνεται ομαλά, οδηγώντας μας, μέσα από αρκετές ψυχολογικές διακυμάνσεις, σε ένα λυτρωτικό τέλος. 

Οι ήρωες που δημιούργησε με την πένα του ο Baldwin είναι έξοχοι. Τόσο οι πρωτεύοντες, όσο κι οι δευτερεύοντες χαρακτήρες είναι πανέμορφοι. Καθένας από αυτούς συμβάλλει στην αποτύπωση της περιρρέουσας ατμόσφαιρας και βοηθούν στη δημιουργία ενός ρεαλιστικού background στην εξέλιξη της ιστορίας. Ιδίως οι θηλυκοί χαρακτήρες είναι απίστευτα δυναμικοί και κρατούν το τέμπο στην πλοκή. Μάλιστα, θα έλεγα ότι η τοποθέτηση των γυναικών στον προμαχώνα της αντιρατσιστικής αντίστασης, δίνει μια ακόμη πιο βαθιά κοινωνική-πολιτική διάσταση στο έργο. Και είναι απόλυτα πραγματικά τα πρόσωπα που συμμετέχουν σ’ αυτό το αριστούργημα, όσο κι αν ανήκουν στο φάσμα της φαντασίας του συγγραφέα. Γιατί καθένας από εμάς, μπορεί να καταλάβει ότι, κάπου σε αυτόν τον κόσμο, υπάρχουν πολλές Τις και ακόμα περισσότεροι Φόνι. 

«Είδες το Φόνι σήμερα;»

«Ναι».

«Και πως ήταν;»

«Πανέμορφος. Τον έχουν πλακώσει στο ξύλο, αλλά δεν τον λύγισαν – αν καταλαβαίνεις τι εννοώ. Είναι πανέμορφος».

Όσον αφορά στην έκδοση, οι εκδόσεις Πόλις μας προσφέρουν για μια ακόμη φορά, ένα πολύ περιποιημένο αποτέλεσμα. Όμορφο κι εξαιρετικά εύγλωττο εξώφυλλο, μια εξαιρετική μετάφραση από την κυρία Άλκηστη Τριμπέρη, μια μετάφραση που σέβεται το πρωτότυπο κείμενο και τον αναγνώστη. Ένα βιβλίο που χαίρεσαι να το κρατάς στα χέρια σου κι απολαμβάνεις να το διαβάζεις.  

Καταλήγοντας θέλω να πω ότι, το βιβλίο του James Baldwin είναι πολλά παραπάνω από μια σπαρακτική ιστορία αγάπης. Είναι η αποτύπωση μιας ολόκληρης εποχής. Ένα ηχηρό κοινωνικό-πολιτικό μήνυμα για το ρατσισμό και τις φυλετικές διακρίσεις,  σήμερα πιο επίκαιρο από ποτέ.  Το  «Αν η Beale Street μπορούσε να μιλήσει», είναι ένα ουμανιστικό βιβλίο που μιλάει για τη διεκδίκηση θεμελειωδών δικαιωμάτων όπως η ελευθερία, η ισότοτητα, ο αυτοπροσδιορισμός και η διεκδίκηση της Ευτυχίας. Είναι η ελπίδα κι η αισιοδοξία που πηγάζουν μέσα από μια αθώα ψυχή. Ο καθένας από εμάς πρέπει όχι μόνο να διαβάσει  το «Αν η Beale Street μπορούσε να μιλήσει», αλλά και να διαδώσει το κραυγαλέο του μήνυμα! Βιβλία σαν κι αυτό είναι το μέσον προς την εξάλειψη των διακρίσεων κάθε είδους! Το προτείνω ανεπιφύλακτα σε όλους!

Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα για το βιβλίο εδώ.