Συνέντευξη: ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΓΙΟΚΑΡΗ: "Η γραφή είναι αποτύπωμα ψυχής, όχι προϊόν κατά παραγγελία"

Γεννημένη το 1971 στην καρδιά της Αρκαδίας, στην Τρίπολη, η Κατερίνα Γιόκαρη μεγάλωσε στην ιστορική και γόνιμη γη της Τεγέας. Πλέον διαμένει στην Αθήνα με την οικογένειά της. Δεν έπαψε ποτέ να καλλιεργεί την αγάπη της για τον λόγο, την ποίηση και τη δημιουργική έκφραση. 

Έργα της έχουν διακριθεί σε πλήθος λογοτεχνικών και ποιητικών διαγωνισμών, αποσπώντας βραβεία και επαίνους.

Μέσα στο 2025, δύο ξεχωριστά βιβλία της έρχονται να φωτίσουν το συγγραφικό της αποτύπωμα: η ποιητική συλλογή «Ροδώνας», ένας κήπος από λέξεις και αισθήσεις, και το διαδραστικό παιδικό παραμύθι «Ο Λαμπυρίκος και η αστερόσκονη της αγάπης», μια τρυφερή αφήγηση γεμάτη φως, ελπίδα και μαγεία.

(Συνέντευξη στην Κατερίνα Τσαμπά)

Κατερίνα, χαίρομαι πολύ που θα τα πούμε στα ΒΙΒΛΙΟγραφικά. Ξεκινάω με αυτό που είναι και απορία μου: Πώς προέκυψε η συγγραφή σε έναν άνθρωπο που ασχολείται καθημερινά με αριθμούς; Και τι σημαίνει για σένα;

Κι εγώ χαίρομαι για τη συνάντηση αυτή· κουβέντες που ανθίζουν σε λέξεις είναι πάντα γόνιμες.

Πράγματι, φαντάζει κάπως οξύμωρη η σχέση μεταξύ του επαγγέλματός μου και της συγγραφής. Από μικρή αγαπούσα πολύ τα φιλολογικά μαθήματα και διάβαζα πολλά εξωσχολικά βιβλία.  Η συγγραφή,  έγινε το καταφύγιό μου. Πολλές φορές, ενώ διάβαζα για το σχολείο, το μυαλό μου έφευγε κι έγραφα ό,τι μου ερχόταν – πάντα στα κρυφά από τη μαμά. Ο “Ροδώνας” είναι αφιερωμένος στο πρώτο ποίημα που έγραψα, το “Τριαντάφυλλο”.

Εκείνη την εποχή δοκίμαζα και το θεατρικό είδος. Μάλιστα, έγραψα ένα έργο το οποίο ανέβηκε στο πνευματικό κέντρο του χωριού. Λεγόταν “Η καθημερινή ζωή” και παρουσίαζε μια οικογένεια με όλα της – καλές στιγμές, γκρίνιες, χαρές, φίλους. 

Έχεις εκδώσει μία ποιητική συλλογή και ένα παιδικό παραμύθι. Πώς συνδυάζονται αυτά τα δύο τόσο διαφορετικά είδη γραφής;

Αν σκεφτείς ότι το παιδί είναι ποίηση, τότε μπορούν να συνδυαστούν πολλά. Γιατί είναι ποίηση το παιδί; Επειδή δεν χρειάζεται αναλύσεις και φλυαρία για να κατανοήσει – απαιτεί απλό, καθαρό και ουσιαστικό λόγο.

Η ποίηση, πέρα από τη συμπύκνωση και την αλληγορία, εμπεριέχει την παιδικότητα του ονείρου και της ελπίδας. Ακόμα και στο πιο θλιβερό ποίημα, πάντα κάπου κρύβεται μια αχτίδα ελπίδας.

Ξέρεις τι ονειρεύομαι; Εκείνα τα παλιά λογοτεχνικά καφενεία όπου μαζεύονταν, συζητούσαν και έγραφαν όλοι μαζί. Η ψυχή μου αναζητά κάτι τέτοιο.

Θέλεις να μοιραστείς μαζί με όλους και όλες μας το ταξίδι της συγγραφής του παιδικού σου πρώτα; Δηλαδή, αν σε δυσκόλεψε κάτι και τι ήταν αυτό, τι θα έκανες διαφορετικά στο επόμενο. Τέτοια πράγματα που μπορεί να βοηθήσουν κάποιον/α συγγραφέα.

Φυσικά και με δυσκόλεψε. Αρχικά, γιατί το πρώτο κείμενο δεν ήταν παραμύθι – ήταν περισσότερο παιδικό βιβλίο. Η απόφαση να το μετατρέψω σε παραμύθι πάρθηκε μετά από δική σου ερώτηση: “Τι θέλεις να είναι;” – το θυμάσαι;

Η μεγαλύτερη δυσκολία ήταν να απλοποιήσω τον λόγο. Να αφαιρέσω τις σύνθετες λέξεις και έννοιες ώστε να γίνουν κατανοητές στα παιδιά. Παράλληλα, δυσκολεύτηκα να ξεπεράσω τον ποιητικό μου τρόπο σκέψης με τις αφηρημένες έννοιες. Το να γράψω με απλότητα ήταν πρόκληση για μένα.

Την επόμενη φορά, λοιπόν, αυτό που σίγουρα θα κάνω είναι να έχω ξεκάθαρο από την αρχή το είδος: παραμύθι, παιδικό ή για μεγαλύτερα παιδιά. Να δομήσω από την αρχή σωστά τη σκέψη και τον λόγο μου. Αυτή θα ήταν και η συμβουλή μου σε άλλους συγγραφείς.

Ξέρω ότι τα ποιήματά σου σαρώνουν τα βραβεία στους λογοτεχνικούς διαγωνισμούς. Να υποθέσω ότι η αγάπη σου είναι περισσότερο στην ποίηση ή βγάζω γρήγορα συμπεράσματα;

Ναι. Είναι εκείνη που με περιμένει πάντα στη στροφή. Έχω γράψει ποίηση που αγαπήθηκε, μα και ποιήματα που δεν αναγνωρίστηκαν. Όμως η αλήθεια είναι πως κάθε φορά που γράφω ένα ποίημα, αισθάνομαι ολόκληρη.

Ως “Ριτσο-παίδι”, δηλαδή άνθρωπος που αγαπά τη γραφή του Ρίτσου, έχω μια ξεκάθαρη προτίμηση στην ποίηση. Εκεί που άλλος βλέπει μια σιωπή, εγώ ακούω μια λέξη. Αν έχω μπροστά μου ένα ποιητικό και ένα μυθιστορηματικό βιβλίο, πάντα θα ξεκινήσω με το πρώτο.

Το ίδιο συμβαίνει και όταν γράφω. Μπορεί να δουλεύω πάνω σε ένα αφήγημα και μια λέξη να μου γεννήσει έναν στίχο. Θα σταματήσω ό,τι κάνω για να γράψω το ποίημα και μετά επιστρέφω.

Παρ’ όλα αυτά, αγαπώ όλα τα “παιδιά” μου. Δουλεύω αυτό τον καιρό πάνω σε αφηγήματα, μια νέα ποιητική συλλογή και τη συνέχεια του “Λαμπυρίκου”.

Εμπνέομαι από τις λέξεις των άλλων, από τα βλέμματα στους δρόμους, από ένα τραγούδι, από μια φράση σε τυχαίο βιβλίο.

Θα δοκίμαζες μεγάλη φόρμα;

Έχω ήδη δοκιμάσει – σχεδόν το ολοκλήρωσα. Ένα αστυνομικό μυθιστόρημα που ακόμα με παιδεύει στο φινάλε του. Η μεγάλη φόρμα με γοητεύει, αλλά απαιτεί αφοσίωση. Θέλει να της δοθείς. Και η καθημερινότητα συχνά σε τραβά αλλού. Αλλά θα επιστρέψω. Το έχω υποσχεθεί στον εαυτό μου.

Από πού εμπνέεσαι;

Απ’ τη ζωή. Από τις λέξεις των άλλων, από τα βλέμματα στους δρόμους, από ένα τραγούδι, από μια φράση σε τυχαίο βιβλίο. Η έμπνευση δεν έρχεται αν την ψάχνεις με το φανάρι· έρχεται όταν τη ζήσεις. Και όταν τη σεβαστείς.

Εν κατακλείδι θα σου πω  ότι είμαι λάτρης της ζωής – κι αυτή είναι η μεγαλύτερή μου έμπνευση.

Κριτικές/απόψεις βιβλίων και άλλα δαιμόνια. Πώς διαχειρίζεσαι μια αρνητική κριτική/άποψη;

Είμαι εκρηκτικός χαρακτήρας. Οπότε στην αρχή θυμώνω, μετά στενοχωριέμαι και ύστερα το αναλύω. Μου παίρνει περίπου τρεις μέρες όλο αυτό. Αν δω ότι η κριτική έχει βάση, τότε μελετώ, εξασκούμαι και προσπαθώ να γίνω καλύτερη. Άλλωστε μετά από μια όχι και τόσο ευχάριστη κριτική διδάχθηκα την έννοια της εικόνας για την ποίηση και χρωστώ πολλά σε αυτόν τον άνθρωπο που μου το προκάλεσε.

Αν χρειαζόταν να αλλάξεις κάτι στον λογοτεχνικό χώρο, τι θα ήταν αυτό;

Ίσως να πρόσθετα λίγη “αστερόσκονη” αγάπης και αλληλοβοήθειας. Είχα εξιδανικεύσει αυτόν τον χώρο στο μυαλό μου, όμως η πραγματικότητα ήταν να προσγειωθώ κάπως απότομα. Ευτυχώς, στην πορεία γνώρισα αξιόλογους ανθρώπους, σπουδαίους συγγραφείς και, κυρίως, καλούς ανθρώπους.

Ξέρεις τι ονειρεύομαι; Εκείνα τα παλιά λογοτεχνικά καφενεία όπου μαζεύονταν, συζητούσαν και έγραφαν όλοι μαζί. Η ψυχή μου αναζητά κάτι τέτοιο.

Γενικά, όμως, δεν νιώθω έτοιμη να πω τι θα άλλαζα στον λογοτεχνικό χώρο. Είμαι ακόμη νέα σε αυτό και πολύ ονειροπόλα για να κρίνω. Όποιος γράφει, το κάνει με κατάθεση ψυχής – και ποια είμαι εγώ να το αμφισβητήσω;

Μια ευχή μόνο: να μειωθεί η εμπορευματοποίηση του συγγραφέα. Η γραφή είναι αποτύπωμα ψυχής, όχι προϊόν κατά παραγγελία.

Τέλος, τι θα συμβούλευες έναν νέο συγγραφέα, κάποιον ή κάποια που ξεκινάει τώρα;

Να μην αναβάλει αυτό που θέλει να κάνει. Να ξεκινήσει κι ας μην είναι τέλειο. “Τρώγοντας έρχεται η όρεξη”. Αν έχει αμφιβολίες, ας παρακολουθήσει ένα σεμινάριο δημιουργικής γραφής. Ας δώσει το έργο του σε έναν επιμελητή – ακόμη κι αν δεν είναι έτοιμο για έκδοση. Μέσα από αυτή τη διαδικασία μαθαίνεις πολλά, αλλάζεις τρόπο έκφρασης, αντιλαμβάνεσαι τις αδυναμίες σου.

Και κυρίως: να γράφει καθημερινά. Έστω μια λέξη, μια πρόταση. Η καθημερινή ενασχόληση με τον γραπτό λόγο είναι πολύτιμη. Επίσης, καλό είναι να έχει ένα θέμα στο μυαλό του, χωρίς όμως να κλειδώνεται σε αυτό. Πολλές φορές η ίδια η γραφή μάς οδηγεί αλλού. Αυτές οι ανατροπές είναι συχνά λυτρωτικές.

Και το σημαντικότερο: ποτέ δεν διαγράφουμε το αρχικό κείμενο. Οι διορθώσεις να γίνονται πάντα σε αντίγραφο. Το πρωτότυπο μπορεί να μας εμπνεύσει ξανά ή να μας δείξει τον δρόμο προς την εξέλιξη.

Σ’ ευχαριστώ, Κατερίνα μου, για την κουβέντα μας. Σου ευχόμαστε καλό καλοκαίρι, να γεμίσεις τις μπαταρίες σου και να επιστρέψεις ανανεωμένη και γεμάτες ιδέες για να τις μοιραστείς μαζί μας.

Αγαπημένη μου, ένα μεγάλο ευχαριστώ και από εμένα για όλο αυτό το ταξίδι που μοιραζόμαστε παρέα. Εύχομαι κι εγώ με τη σειρά μου ένα ειρηνικό και καλό καλοκαίρι για όλο τον κόσμο. Εις το επανιδείν,  λοιπόν, με φρεσκάδα και υγεία!