Αφιέρωμα: Το φαινόμενο που ακούει στο όνομα CARLOS RUIZ ZAFÓN!

CARLOS RUIZ ZAFÓN - Το Παιχνίδι Ενός Αγγέλου

 «Λίγα πράγματα σφραγίζουν τόσο έναν αναγνώστη, όσο το βιβλίο που κατορθώνει πραγματικά να αγγίξει την καρδιά του»

"Για τον Φερμίν Ρομέρο ντε Τόρες, που επέστρεψε από τους νεκρούς και κρατάει το κλειδί του μέλλοντος."

 (Της Γιώτας Βασιλείου)

Ένας χρόνος συμπληρώνεται σήμερα, από την αποφράδα εκείνη μέρα, που η Λογοτεχνία έχασε έναν από τους πιο άξιους εκπροσώπους της. Σαν σήμερα, στις 19 Ιουνίου του 2020, έφυγε από τη Ζωή ο αγαπημένος συγγραφέας Carlos Ruiz Zafón, χτυπημένος από τον καρκίνο.

Ο Θαφόν γεννήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου του 1964 στην Βαρκελώνη, μια πόλη την οποία λάτρευε και τιμούσε μέχρι την τελευταία του πνοή. Αρχικά εργαζόταν στο χώρο της διαφήμισης, στην πορεία της ζωής του όμως μετακόμισε στο Λος Άντζελες όπου και έβγαζε τα προς το ζην, γράφοντας σενάρια για ταινίες και σειρές. Ωστόσο, αυτή του η απασχόληση δεν τον γέμιζε, αντίθετα τον έκανε να νιώθει ότι απομακρύνεται από αυτό που πραγματικά θέλει να κάνει: «Συνειδητοποίησα ότι πάντα γράφω πράγματα που ήθελαν άλλοι να γράψω και όχι αυτό που πραγματικά ήθελα να γράψω, οπότε ένιωθα ότι έχανα τον δρόμο μου. Όλες αυτές οι σκέψεις συγκεντρώθηκαν σε μια συνειδητοποίηση που ήταν σημαντική για μένα. Αυτό που συνειδητοποίησα ήταν ότι υπήρχε μια ιστορία πίσω από όλες αυτές τις σκέψεις και τελικά, άρχισα να σκέφτομαι τους χαρακτήρες και την πλοκή της πρώτης μου ιστορίας. Όλα τα υπόλοιπα προήλθαν από αυτό.»

Η Τριλογία της Ομίχλης

Η πρώτη του λογοτεχνική προσπάθεια, ήταν και πρώτο μέρος της εφηβικής τριλογίας "La trilogia de la niebla", με τίτλο «Ο πρίγκιπας της ομίχλης» (El príncipe de la niebla, 1993). Ακολούθησαν οι επόμενοι τίτλοι της τριλογίας «Το παλάτι του μεσονυχτίου» (El palacio de la medianoche, 1994), και «Τα φώτα του Σεπτέμβρη» (Las luces de septiembre, 1995). Τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1999, κυκλοφόρησε ακόμα το μεταφυσικό θρίλερ για νέους «Μαρίνα», το οποίο κυκλοφορεί και στη χώρα μας από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Ένα δικό μου έργο εμπνευσμένο
από τις ιστορίες του Θαφόν

Παρ’ όλη την επιτυχία που γνώρισαν στην Ισπανία τα εφηβικά του βιβλία, η φήμη του Θαφόν δεν κατάφερε να περάσει τα σύνορα της χώρας του. Αυτό έμελλε να συμβεί το 2001, οπότε και εκδόθηκε για πρώτη φορά το πρώτο μέρος της τετραλογίας του «Κοιμητηρίου των Λησμονημένων βιβλίων», με τίτλο «Η σκιά του ανέμου» (La sombra del viento). Τον αντίκτυπο που είχε το συγκεκριμένο βιβλίο στους αναγνώστες σε παγκόσμιο επιπεδο, ούτε κι ο ίδιος ο συγγραφέας τον περίμενε. Όπως ο ίδιος αναφέρει σε συνέντευξή του «"Η σκιά του ανέμου" είναι κατά κάποιον τρόπο, ένα μυθιστόρημα μυθιστορημάτων. Είναι μια ιστορία που αποτελείται από πολλές ιστορίες. Είναι μια ιστορία που συνδυάζει το χιούμορ, το μυστήριο, μια ιστορία αγάπης, την ιστορική μυθοπλασία - συνδυάζει πολλά διαφορετικά είδη σε ένα υπέροχο νέο είδος, ένα υβρίδιο.». Τη διαφορετικότητα αυτή αναγνώρισαν οι αναγνώστες του βιβλίου και το αγάπησαν και το συζήτησαν και το έκαναν γνωστό σε όλη την υφήλιο. Γιατί «Η σκιά του ανέμου» είναι ένα βιβλίο όχι σαν όλα τα άλλα. Είναι μια κατηγορία από μόνο του!

Μια βιβλιοθήκη εμπνευσμένη από το
Κοιμητήριο των Λησμονημένων βιβλίων

Αρκετά χρόνια αργότερα, το 2008, εκδόθηκε το δεύτερο βιβλίο της σειράς, «Το παιχνίδι του Αγγέλου» (El juego del ángel). Αν και δεν ήταν αυτός ο πρωταρχικός του σκοπός, «Το παιχνίδι του Αγγέλου» κατέληξε να είναι το prequel της «Σκιάς του Ανέμου». Σε ερώτηση δημοσιογράφου, ο συγγραφέας αναφέρει σχετικά: «Ποτέ δεν ήθελα να γράψω ένα διαδοχικό έπος. Η ιδέα ήταν να δημιουργήσω ξεχωριστές ιστορίες γύρω από το λογοτεχνικό σύμπαν ενός νεκροταφείου ξεχασμένων βιβλίων, εξερευνώντας αυτό το γοτθικό, μυστηριώδες σύμπαν, μέσα από διαφορετικούς χαρακτήρες και ιστορίες.». Δεν ξέρω, ίσως εμπορικά να ήταν προτιμότερη μια συνέχεια της ιστορίας από εκεί που την αφήσαμε στον προηγούμενο τόμο αλλά από λογοτεχνικής άποψης και ως αναγνώστρια, πιστεύω ότι έχει πολύ περισσότερο ενδιαφέρον να πειραματίζεται ο συγγραφέας με τους αφηγηματικούς χωροχρόνους και να μας παρασύρει σε ένα φανταστικό σύμπαν, όπου καλούμαστε να παίξουμε με τους δικούς μας κανόνες.

Σεμπέρε και Υιός

Το επόμενο βιβλίο της σειράς ήταν «Ο Αιχμάλωτος του Ουρανού» (El prisionero del cielo), το οποίο βγήκε στα ράφια των βιβλιοπωλείων τους πρώτους μήνες του 2011. Με το βιβλίο αυτό ξαναγυρνάμε στα γνώριμα μέρη του πρώτου βιβλίου και συναντάμε πολλούς από τους παλαιούς μας γνώριμους: Ο πατέρας και ο υιός Σεμπέρε, ο Φερμίν, η Μπέα, ο Χουλιάν Καράξ κ.α. Ο Θαφόν έχει επενδύσει σαφώς στους χαρακτήρες του, ειδικά σε αυτόν του Fermin Romero de Torres, ο οποίος αποτελεί και τον στυλοβάτη του τρίτου του βιβλίου. Ο αμφιλεγόμενος χαρακτήρας του Φερμίν, αναπτύσσεται με αρκετά απροσδόκητους τρόπους καθώς η πλοκή εξελίσσεται και σύμφωνα με τον συγγραφέα, είναι ο προαγωγός της ηθικής και της δικαιοσύνης στην ιστορία: «Ο Φερμίν ήταν παράπλευρος χαρακτήρας στη “Σκιά του ανέμου” ωστόσο αναπτύσσει σημαντικό ρόλο στον “Αιχμάλωτο του ουρανού”. Δεν ήταν εκεί τυχαία. Υπήρχε ένας σκοπός.».

Αν με ρωτήσετε, ο Fermin Romero de Torres είναι η πιο ιδιαίτερη περσόνα που δημιούργησε ποτέ ο ανθρώπινος νους. Αστείος, ειρωνικός, αυτοσαρκαστικός μα πάνω απ’ όλα ειλικρινής, δίκαιος, με μια ακραία αίσθηση της πίστης, της φιλίας και του καθήκοντος. Ο Φερμίν είναι μια τραγική μορφή, που προσπαθεί να εξελιχθεί για τους ανθρώπους που αγαπά και να γίνει καλύτερος απ’ ότι είναι. Απόλυτα αξιαγάπητος! Είναι αγαπημένος μου λογοτεχνικός ήρωας κι ένας άνθρωπος που σε κάποιον παραμυθένιο κόσμο, θα ήθελα πάρα πολύ να γνωρίσω.

Οι άνθρωποι έχουν την τάση να περιπλέκουν τις ζωές τους, λες και το να ζεις δεν είναι από μόνο του ήδη αρκετά περίπλοκο (Φ.Ρ.ν.Τ.)

Και με αυτά κι αυτά, φτάνουμε στο τέταρτο βιβλίο της σειράς, το οποίο δεν είναι άλλο από το δίτομο

Η ισπανική έκδοση

«Ο Λαβύρινθος των Πνευμάτων» (El laberinto de los espíritus)! Σε αυτό του το βιβλίο, ο Θαφόν μας ρίχνει ακόμα βαθύτερα στην «τρύπα του λαγού», ενώ παράλληλα δημιουργεί όλες τις συνθήκες για να συναντηθούν σε ένα κομβικό σημείο και οι 4 ιστορίες του και να γίνουν πλέον, μία ολοκληρωμένη. Μέσα από τις παρ’ ολίγον 1000 σελίδες του τέταρτου και τελευταίου μέρους της τετραλογίας, ο συγγραφέας μας τοποθετεί στην Ισπανία του Φράνκο, σε μια σκοτεινή και ζοφερή Βαρκελώνη. Αυτή η ατμόσφαιρα διατηρείται στο σύνολο του έργου, μέσα από τις εικόνες σε σέπια, που διατρέχουν ολόκληρο το βιβλίο. Μια ιδιαίτερα εντυπωσιακή σκηνή, είναι αυτή όπου ένα παιδί πιέζει το σώμα του, έχοντας τα χέρια υψωμένα, στη βιτρίνα ενός βιβλιοπωλείου, ενώ το υγρό πεζοδρόμιο λαμποκοπά στο παρασκήνιο. Είναι μια εικόνα που την βλέπουμε και στο εξώφυλλο του πρωτότυπου βιβλίου. Είναι μια εικόνα που αντικατοπτρίζει τον πλήρη σεβασμό, την αγάπη και την πίστη του Θαφόν, για τη δύναμη των βιβλίων.

Περπατώντας στην Βαρκελώνη του Θαφόν

Μέσα από το έργο του, ο Κάρλος Ρουίθ Θαφόν μας κάνει μια εξαιρετική ξενάγηση στα αξιοθέατα της πόλης, και απεικονίζει ζωντανά όχι μόνο τα τουριστικά αλλά και τα πιο σκοτεινά και μυστηριώδη μέρη της Βαρκελώνης και της Μαδρίτης. Η αφηγηματική του ικανότητα δε, ξεπερνάει κάθε προσδοκία και προσφέρει την απόλυτη ευχαρίστηση στον αναγνώστη του. Το περίπλοκα δομημένο χρονοδιάγραμμά του, με τις πανέξυπνες χρονικές λούπες μπρος και πίσω, μας ταξιδεύουν απολαυστικά στην Ισπανία, μεταξύ του 1919 και του 1992. Αυτού του είδους τα τεχνάσματα και μάλιστα σε έργα με τον όγκο της τετραλογίας, είναι αρκετά αμφίρροπα κι επικίνδυνα, σε γενικές γραμμές. Ο Θαφόν ωστόσο, κέρδισε το «στοίχημα» με το «σπαθί» του! Η τετραλογία του «Κοιμητηρίου των Λησμονημένων Βιβλίων» είναι ένα κολοσσιαίο επίτευγμα!

Τα βιβλία του Θαφόν από τις εκδόσεις Ψυχογιός

Η δουλειά του Zafón είναι συγκινητική και ελκυστική. Σίγουρα, θα μπορούσε να γίνει μια εξαίσια τηλεοπτική σειρά, ή σειρά αυτοτελών ταινιών και είμαι σίγουρη πως πολλοί κινηματογραφικοί/τηλεοπτικοί παραγωγοί το ορέγονται. Ωστόσο, αυτό ήταν κάτι που δεν το ήθελε ο συγγραφέας. Σε συνέντευξή του μάλιστα, στην Washington Post, σχολίασε την απροθυμία του να επιτρέψει κινηματογραφικές προσαρμογές των έργων του, λέγοντας ότι η ταινία δεν θα μπορούσε να αποδώσει τους περίπλοκους μηχανισμούς των αφηγήσεών του: «Αν το αγγίξεις, θα εκραγεί. Κανείς δεν μπορεί να το κάνει καλύτερο, γιατί κανείς δεν ξέρει πώς συνδυάστηκε».

Έστω και μετά το θάνατό του, ο αγαπημένος μας συγγραφέας επιφύλασσε μια τεράστια έκπληξη στους αναγνώστες του σε παγκόσμιο επίπεδο! Το κύκνειο άσμα του λοιπόν και ύστατο αντίο του Θαφόν, δεν είναι τίποτα άλλο από μια συλλογή έντεκα διηγημάτων, 4 εκ των οποίων δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά. Ο λόγος φυσικά για την "Πόλη της Καταχνιάς" (La ciudad de vapor), που στη χώρα μας κυκλοφόρησε στις 7 Οκτωβρίου του 2021. Εδώ μπορείτε να διαβάσετε αναλυτικά την άποψή μου για την υπέροχη αυτή συλλογή, που μας ξανασυστήνει το υπέροχο σύμπαν του "Κοιμητηρίου των Λησμονημένων Βιβλίων" που δημιούργησε ο παραμυθάς της καρδιάς μας. 

Κάθε βιβλίο έχει ψυχή. Την ψυχή εκείνου που το έχει γράψει και τη εκείνων που το είχαν διαβάσει και είχαν ονειρευτεί μ’ αυτό. 

Τα έργα του Κάρλος Ρουίθ Θαφόν έχουν τιμηθεί με πάμπολλα βραβεία και έχουν πουλήσει περισσότερα από 40 εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως. Όσον αφορά στη «Σκιά του ανέμου» -το οποίο πολύ σύντομα μετά την έκδοσή του εξελίχθηκε σε διεθνές λογοτεχνικό φαινόμενο- θεωρείται σήμερα το πιο επιτυχημένο μυθιστόρημα στην Ισπανία, μετά τον Δον Κιχώτη του Θερβάντες! Μάλιστα, το 2007 βρέθηκε στην κορυφή της λίστας με τα 100 καλύτερα βιβλία στην ισπανική γλώσσα των τελευταίων 25 ετών!

Το πεπρωμένο δεν κάνει κατ'οίκων επισκέψεις, πρέπει κανείς να βαδίσει προς αυτό.

Θα κλείσω με τα λόγια του Ισπανού Πρωθυπουργού Pedro Sanchez, ο οποίος έγραψε για το χαμό του Zafón: «Ο Carlos Ruiz Zafón, ένας σύγχρονος μυθιστοριογράφος αναφοράς, αφήνει ένα σημαντικό σημάδι στη σύγχρονη λογοτεχνία. Σας ευχαριστούμε που μας αφήσατε να ταξιδέψουμε στις ιστορίες σας.»

Ένα σκίτσο στη μνήμη του αγαπημένου συγγραφέα

Αποφθέγματα από τα βιβλία του:

• Εξαφανιζονται μόνο αυτοί που έχουν που να πάνε. (Μαρίνα)
• Στρατός, γάμος, εκκλησία και φούρνισμα: Οι τέσσερις ιππότες της αποκάλυψης. (Φερμίν Ρομέρο Ντε Τόρες) 
• Οι αναμνήσεις που θάβει κανείς στη σιωπή είναι αυτές που ποτέ δεν παύουν να τον καταδιώκουν. (Ο λαβύρινθος των πνευμάτων)
• Σε τίποτα δεν χρησιμεύει όλη η γεωγραφία, η τριγωνομετρία ή η αριθμητική αν δεν μάθεις να σκέφτεσαι μόνος σου. Και αυτό σε κανένα σχολείο δε σ’ το μαθαίνουν. Δεν είναι στο πρόγραμμα. (Μαρίνα)
• Σ' αυτή τη ζωή συγχωρούνται όλα, εκτός το να λες την αλήθεια... (Ο αιχμάλωτος του ουρανού)
• Κατά βάθος ποτέ δεν υπήρξαμε αυτοί που ήμασταν. Θυμόμαστε πάντα αυτό που δε συνέβη ποτέ. (Μαρίνα)
• Υποθέτω ότι δεν έχεις πολλούς φίλους. Ούτε κι εγώ. Δεν εμπιστεύομαι αυτούς που λένε ότι έχουν πολλούς φίλους. Είναι ένα σίγουρο σημάδι ότι δεν ξέρουν πραγματικά κανέναν. (Η σκιά του ανέμου)
• Ξέρεις ποιο είναι το καλό με τις ραγισμένες καρδιές; Μπορούν να ραγίσουν μόνο μια φορά, τα υπόλοιπα είναι αμυχές. (Το παιχνίδι του αγγέλου)
• Τα βιβλία είναι καθρέφτες. Βλέπεις μέσα τους μόνο αυτά που ήδη έχεις μέσα σου.
• Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να καταστήσεις ακίνδυνους τους φτωχούς είναι να τους εκπαιδεύσεις να θέλουν να μιμούνται τους πλούσιους.
• Η ποίηση γράφεται με δάκρυα, η πεζογραφία με αίμα και η ιστορία με αόρατη μελάνη.
• Οι ανόητοι μιλούν, οι δειλοί σωπαίνουν, οι σοφοί ακούν.
• Το να κερδίζεις λεφτά δεν είναι αυτό καθεαυτό δύσκολο. Αυτό που είναι δύσκολο είναι να τα κερδίζεις κάνοντας κάτι που αξίζει να αφιερώσεις τη ζωή σου σ’ αυτό.
• Ο χρόνος μου έμαθε να μη χάνω την ελπίδα, αλλά ούτε και να εμπιστεύομαι πάρα πολύ την ελπίδα.
• Αξίζει να μένεις στο κρεβάτι μόνο αν είσαι νέος και έχεις καλή παρέα.
• Η αξία ενός μυστικού εξαρτάται από τους ανθρώπους από τους οποίους πρέπει να το κρύψουμε.
• Ένας συγγραφέας ποτέ δεν ξεχνάει την πρώτη φορά που πήρε λίγα λεφτά ή έναν έπαινο σαν αντάλλαγμα για μια ιστορία.
• Το Παρίσι είναι η μόνη πόλη στον κόσμο όπου το να πεθαίνεις της πείνας θεωρείται ακόμα τέχνη.
• Δεν γίνεται να πεθάνω τώρα γιατρέ. Όχι ακόμη. Έχω πολλά πράγματα να κάνω. Μετά, θα έχω μια ολόκληρη ζωή για να πεθάνω.

Trivia:

• Ο Carlos Ruiz Zafón λάτρευε τη μουσική αλλά εξαιτίας της έχανε εύκολα την συγκέντρωσή του όταν έγραφε, οπότε αν έβαζε μουσική κατά την ώρα της συγγραφής, αυτή ήταν είτε κλασσική είναι απαλά μουσικά θέματα από ταινίες.
• Ήταν πλάσμα της νύχτας. Έγραφε πάντα από τα μεσάνυχτα έως το ξημέρωμα.
• Κατά τη διάρκεια της συγγραφής δεν έτρωγε τίποτε ενώ έπινε τόνους καφέ.
• Του άρεσε να συλλέγει αντικείμενα με θέμα τους δράκους: «Είμαστε πλάσματα της νύχτας, όχι πολύ κοινωνικά, δεν μας αρέσουν οι περιπλανώμενοι ιππότες και είναι δύσκολο να μας γνωρίσει καλά κανείς», σχολίασε ο ίδιος!
• Θεωρούσε ότι οι ταινίες Blade Runner, Jaws, Νονός, Πολίτης Κέιν, Η Λίστα του Σίντλερ και κάμποσες ακόμη, μπορούν να διδάξουν καλύτερα την τέχνη της αφήγησης, παρά χρόνια φοίτησης σε κολέγιο.
• Οι Charles Dickens, William Faulkner, Charlotte Bronte, John DosPassos και Emile Zola, είναι μερικοί μόνο από τους κλασσικούς συγγραφείς που αγαπούσε.

Βιβλιογραφία:

Νεανική λογοτεχνία:

• El príncipe de la niebla (1993) - Μεταφρασμένο - Εκδόσεις Ψυχογιός
• El palacio de la medianoche (1994) - Μεταφρασμένο - Εκδόσεις Ψυχογιός
• Las luces de septiembre (1995) - Μεταφρασμένο - Εκδόσεις Ψυχογιός 
• Marina (1999) – Μεταφρασμένο - Εκδόσεις Ψυχογιός

Μυθιστορήματα:

Με σειρά έκδοσης στην Ελλάδα

• Σειρά: Το κοιμητήριο των Λησμονημένων (El cementerio de los libros olvidados) 
• Η σκιά του ανέμου, (La sombra del viento, 2001) – Μεταφρασμένο, Εκδόσεις Ψυχογιός
• Το παιχνίδι του αγγέλου (El juego del ángel, 2008) – Μεταφρασμένο, Εκδόσεις Ψυχογιός
• Ο αιχμάλωτος του ουρανού (El prisionero del cielo, 2011) – Μεταφρασμένο, Εκδόσεις Ψυχογιός
• Ο λαβύρινθος των πνευμάτων (El laberinto de los espíritus, 2017) – Μεταφρασμένο, Εκδόσεις Ψυχογιός
• Η πόλη της καταχνιάς, (la ciudad de vapor, 2021) – Μεταφρασμένο, Εκδόσεις Ψυχογιός
• Σειρά: Η τριλογία της ομίχλης (La trilogía de la niebla)
• Ο πρίγκηπας της ομίχλης. (El príncipe de la niebla, 1993) - Μεταφρασμένο - Εκδόσεις Ψυχογιός
• Το παλάτι του μεσονυχτίου, (El palacio de la medianoche, 1994) - Μεταφρασμένο - Εκδόσεις Ψυχογιός
• Τα φώτα του Σεπτέμβρη, (Las luces de septiembre, 1995) - Μεταφρασμένο - Εκδόσεις Ψυχογιός 

Σημείωση: Μπορείτε να βρείτε τα βιβλία του Carlos Ruiz Zafón στο site των εκδόσεων Ψυχογιός εδώ.

Διηγήματα:

• Rosa de fuego (2012) - αμετάφραστο
• Two-Minute Apocalypse (2015) - αμετάφραστο

Βραβεία και διακρίσεις:

• Edebé Award for Young Adult and Children's Literature, 1993, για το “El príncipe de la niebla”
• Fernando Lara Novel Award, 2000, για το «Η σκιά του ανέμου»
• British Book Awards, 2006, 
• Best Foreign Book Prize, Γαλλία 2004
• Prix de Associations des Libraires du Québec
• Casino da Póvoa Literary Prize, (Póvoa de Varzim), Πορτογαλία
• Bjornson Order of Literary Merit, Νορβηγία
• Barry Award, ΗΠΑ
• Original Voices Award, ΗΠΑ
• José Manuel Lara Hernández Foundation Award, 2004
• Booksense Prize, 2005, ΗΠΑ
• Euskadi de Plata 2008, για «Το παιχνίδι του αγγέλου»
• Nielsen Award, Ηνωμένο Βασίλειο
• Finalist for the Llibreter Award
• Ottakar's Award, Ηνωμένο Βασίλειο
• José Manuel Lara Foundation Award
• Readers' Prize, La Vanguardia
• Protagonistas Award, Ισπανία

Πηγές:

• www.carlosruizzafon.co.uk
• en.wikipedia.org
• www.nytimes.com
• www.washingtonpost.com
• www.theguardian.com
• www.bbc.com
• www.in.gr

Φωτογραφίες:

• Διαδίκτυο