Συνέντευξη: ΦΩΤΗΣ ΔΟΥΣΟΣ: Τίτλος: «Γράφω γιατί είναι η υπαρξιακή μου θωράκιση»

Photo credits: dodonipublications.gr/

Ο Φώτης Δούσος γεννήθηκε στις Σέρρες το 1980. Ασχολείται με την πεζογραφία, το θέατρο, το δοκίμιο, το σενάριο καθώς και την παιδική λογοτεχνία. Αυτό το διάστημα εκπονεί διδακτορική διατριβή για τις τεχνικές της πλοκής στο νεοελληνικό μυθιστόρημα. Ζει στην Κρήτη και έχει δύο παιδιά.

(Συνέντευξη στην Κατερίνα Τσαμπά)

Έχεις γράψει από θεατρικά μέχρι μυθιστορήματα και νομίζω και στίχους. Ακολουθείς κάποιο σύστημα ή πρόγραμμα; Πες μας εν ολίγοις, πώς τα καταφέρνεις με τόσο πολλά είδη;

Το πρόγραμμά μου είναι να γράφω κάθε μέρα. Ειδικά όταν καταπιάνομαι με κάποιο εκτενές και μακρόπνοο έργο, όπως είναι το μυθιστόρημα, το θεατρικό ή το σενάριο. Η συνέπεια και η αδιατάρακτη συνέχεια είναι σημαντική για την ευόδωσή τους. Ο τρόπος εργασίας μου είναι να περνάω αρκετό καιρό προσχεδιάζοντας πριν προχωρήσω στο τελικό κείμενο. Φτιάχνω δηλαδή βιογραφικά χαρακτήρων, βρίσκω τον σκελετό της πλοκής, τα μεγάλα αφηγηματικά γεγονότα, σχεδιάζω το backstory, δουλεύω τη δομή σκόρπιων σκηνών, φαντασιώνομαι διαλόγους κτλ. Όταν αποφασίζω να περάσω στο κυρίως γράψιμο έχω ήδη πίσω μου στο πρόχειρο αρκετές χιλιάδες λέξεις. Κάποια σημεία από εκεί μπαίνουν αυτούσια στο επίσημο ντραφτ. Έτσι καταπολεμώ και το άγχος της λευκής σελίδας κατά μία έννοια. 

Πριν λίγους μήνες εκδόθηκε το τελευταίο σου μυθιστόρημα «Τέλεση» και πιστεύω ότι έχει ήδη αγαπηθεί από πολλούς. Τι ήθελες να μεταφέρεις στο κοινό μέσω αυτού του βιβλίου;

Δύο πράγματα: α) Έναν προβληματισμό πάνω στον ρόλο που παίζει το προσωπείο (σε συμβολικό επίπεδο) στον σχηματισμό της ταυτότητας του ατόμου και β) να μεταδώσω με αισθητηριακό και σωματικό τρόπο μια διάσταση εγκλεισμού που προκαλείται από αυτό το προσωπείο. Προφανώς, ασυνείδητα, θα ήθελα να μεταφέρω πολλά ακόμα πράγματα, τα οποία όμως δεν είμαι σε θέση να τα δω. 

Προσωπικά θαύμασα τη συγγραφική σου ικανότητα μέσα απ’ το πρώτο σου βιβλίο τη λίστα του Λεπορέλο. Θα το ξαναπώ, αυτό το βιβλίο άνετα γινόταν σεμινάριο δημιουργικής γραφής. Το σκέφτεσαι;

Ε, όχι. Δεν είμαι τόσο ναρκισσιστής! Υπάρχει, πράγματι, εκεί μέσα αρκετή θεωρία λογοτεχνίας και πολλές τεχνικές συγγραφής. Ωστόσο, ειδικά το δεύτερο, το βρίσκουμε αυταπόδεικτα σε πολλά βιβλία. Παλαιότερα (και σήμερα σε μεγάλο βαθμό) ο μόνος τρόπος για να μάθεις λογοτεχνία ήταν να διαβάσεις και σε μια αρχική φάση να «αντιγράψεις» τους μεγάλους συγγραφείς. Κάπως έτσι γινόταν σε όλες τις πρακτικές τέχνες. Σιγά σιγά ξέφευγες από τις επιδράσεις σου και διαμόρφωνες ένα προσωπικό ύφος. Είναι μια κατάσταση μαθητείας που την περνάει κανείς συνήθως στο ξεκίνημά του, στην εφηβεία ή στην πρώιμη νεότητα. 

Όμως ήδη παραδίδεις μαθήματα δημιουργικής γραφής και εκτός από τμήματα ενηλίκων, έχεις και παιδικά τμήματα. Πες μας γι’ αυτά. Πώς είναι να διδάσκεις πώς να γράφουν σωστά τα παιδιά;

Δεν τα διδάσκω να γράφουν «σωστά». Τα βοηθάω ίσως να διερευνήσουν πλευρές της δημιουργικότητάς τους. Να συνδεθούν με βαθύτερες, πιο εσωτερικές πλευρές του εαυτού τους. Να αντιμετωπίσουν κριτικά το λογοτεχνικό κείμενο και να βρουν τα δικά τους κλειδιά ερμηνείας. Από αυτές τις διαδικασίες προκύπτει το γράψιμο. Συχνά το λέω στους (έκπληκτους) γονείς: το γράψιμο σε ένα εργαστήρι δημιουργικής γραφής για παιδιά δεν είναι αυτοσκοπός. Είναι ένα από τα απτά αποτελέσματα που βγαίνουν μέσα από τη δυναμική που δημιουργείται. Στην πραγματικότητα τα παιδιά βοηθάνε εμένα να γράφω πιο σωστά. Τα κείμενά τους και ο τρόπος που κάνουν μυθοπλασία είναι μεγάλη πηγή έμπνευσης. 

"Η γραφή είναι μια μοναχική δραστηριότητα που καταργεί όμως τη μοναξιά."

Ποιο είναι το δικό σου “γιατί”; Γιατί γράφεις;

Γιατί μου αρέσει. Νιώθω πολύ καλά με αυτό. Είναι η υπαρξιακή μου θωράκιση. Μια από τις πιο αγαπημένες μου αυταπάτες. Είναι μια μοναχική δραστηριότητα που καταργεί όμως τη μοναξιά. Ακόμα και όταν γίνεται μπελάς και μαρτύριο, έχει μια γλύκα. Συχνά νιώθω ότι με το γράψιμο κάνω και εγώ κάτι χρήσιμο. Σκέφτομαι πάντα τους άλλους όταν γράφω. Ποτέ τον εαυτό μου. Είναι ένας από τους τρόπους που έχουμε στη διάθεσή μας για να συνδεόμαστε με τους άλλους. 

Έχεις κάποιο όνειρο περί της συγγραφής που ακόμα δεν έχεις πραγματοποιήσει; Θα ήθελες να το μοιραστείς με εμάς;

Μπα, δεν νιώθω ότι έχω κάποιο απραγματοποίητο όνειρο. Θέλω να συνεχίσω να κάνω αυτό που κάνω. Και όπου με βγάλει. 

Υπάρχουν τουλάχιστον 2 Έλληνες συγγραφείς που γνωρίζω που ζουν από τη συγγραφή. Τι πιστεύεις ότι χρειάζεται να έχει κάποιος για να το καταφέρει αυτό;

Μήπως να ρωτήσεις αυτούς τους δύο συγγραφείς; Γιατί εγώ σίγουρα δεν είμαι ένας από αυτούς! Πάντως δεν είναι καινούργιο κάτι τέτοιο. Και ο Ξενόπουλος από τα γραπτά του ζούσε. Και ο Δημοσθένης Βουτυράς το ίδιο. Ο δεύτερος βέβαια ψωμολυσσούσε. Η ελληνική αγορά είναι μικρή και δεν μπορεί να στηρίξει την επαγγελματική μας δραστηριότητα. Οι εξαιρέσεις επιβεβαιώνουν απλώς τον κανόνα στην περίπτωσή μας. 

Μου αρέσει να κάνω αυτήν την ερώτηση στους συγγραφείς. Πιστεύεις ότι αρκεί μόνο το ταλέντο για να γράψει κάποιος ή χρειάζεται και άλλα πράγματα και ποια είναι αυτά; 

Το ταλέντο είναι ένα προαπαιτούμενο. Αλλά δεν φτάνει. Κάποιος που θέλει να γίνει συγγραφέας χρειάζεται όλο το πακέτο: πολύ διάβασμα, πολύ γράψιμο, εξάσκηση, γνώση της τεχνικής, βίωμα, ειλικρίνεια, επιμονή, υπομονή, τύχη, στομάχι κ.ά. Όσον αφορά το πρώτο ζητούμενο, το διάβασμα, ανοίγεται σε πολλές παραμέτρους. Το θέμα δεν είναι κανείς να διαβάζει μόνο πεζογραφία. Θα πρέπει να εντρυφήσει και στην ποίηση, στο δοκίμιο, στη φιλοσοφία, να βλέπει θέατρο, κινηματογράφο, τηλεόραση. Ακόμη, να μην ασχολείται μόνο με τους σύγχρονους αλλά και με τους κλασικούς (και αντίστροφα). Να μην μελετά μόνο ξένους αλλά και Έλληνες ομότεχνους.

"Το θέμα δεν είναι κανείς να διαβάζει μόνο πεζογραφία. Θα πρέπει να εντρυφήσει και στην ποίηση, στο δοκίμιο, στη φιλοσοφία, να βλέπει θέατρο, κινηματογράφο, τηλεόραση."

Τελικά η έμπνευση έρχεται μόνη της ή την καλούμε; Κι από τι εμπνέεσαι;

Η έμπνευση είναι μια στιγμή. Μια έκλαμψη. Ένα θείο δώρο από το πουθενά. Όλοι την έχουμε γνωρίσει, ακόμα και άνθρωποι που δεν ασχολούνται με κάτι δημιουργικό. Είναι μια λειτουργία της φαντασίας σε συνδυασμό με κάποιο εξωτερικό ερέθισμα και μια εσωτερική συναισθηματική κατάσταση. Από μόνη της δεν είναι ικανή να κάνει τίποτα. Είναι απλώς μια σπίθα. Για να γίνει πυρκαγιά χρειάζονται πολλά. Αυτά που είπαμε στην προηγούμενη ερώτηση. 

Αυτήν την περίοδο γράφεις κάτι; Αν ναι, περί τίνος πρόκειται; Πες μας λίγα λόγια.

Κάνω έρευνα για το επόμενο μυθιστόρημά μου και κρατάω σημειώσεις. Έχω δώσει όρκο στον εαυτό μου να μην γράψω μυθοπλασία μέχρι να τελειώσω το διδακτορικό μου. Τέτοιους όρκους βέβαια έχω πατήσει πολλούς στο παρελθόν…

Δώσε μας μια ευχή για τους αναγνώστες των Βιβλιογραφικών.

Να μειώσετε το ύψος της στοίβας με τα αδιάβαστα που έχετε στο μισό.

👉Εδώ θα βρείτε την άποψη μου για την "Τέλεση" κι εδώ την άποψη της Γιώτας Βασιλείου για τη "Λίστα του Λεπορέλο".

👉Μπορείτε να διαβάζετε περισσότερα ή να αγοράσετε τη "Λίστα του Λεπορέλο" εδώ και την "Τέλεση" εδώ.